Huidige toestand

Na de afstoting door de landmacht in 1993 werd de kazerne gebruikt voor de opvang van asielzoekers. Halverwege 2012 kwam een einde aan dit gebruik waarna het complex leegstond. Een tweetal Vughtenaren ontwikkelde een plan voor de herbestemming van de kazerne en richtten de Isabella Groep op. De gemeente Vught die het eerste recht had op aankoop van het complex, stelde zich achter de plannen op waarna einde 2015 het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) de kazerne aan de Isabella Groep verkocht.

De plannen tot herbestemming zijn ambitieus en ideëel. Onder de noemer CitaBella wilde men een concept verwerkelijken dat “een goede balans tussen werken, wonen, zorg, educatie, toerisme en recreatie” vormt en hiermee een “minimaatschappij” ontwikkelen. Hiertoe zal zoveel mogelijk van de bestaande bebouwing gebruik worden gemaakt. Niet veel later werd de naam Fort Isabella aan het project gekoppeld en als zodanig in de markt gezet. In de bestaande gebouwen en in nieuwbouw wordt woonruimte voor verschillende doelgroepen gerealiseerd. Daarnaast wordt ingezet op verhuur van ruimtes als kantoor, winkelruimte of atelier.
Eind 2021 is het voormalige kazerneterrein deels een bouwplaats, die behalve de bestaande toegang aan de noordzijde, een nieuwe heeft gekregen aan de zuidwestzijde. De plannen gaan echter verder omdat het het voormalige fort zijn contouren deels weer terugkrijgt via de aanleg van een waterpartij aan de oostzijde waar het sportterrein van de kazerne lag.

Geschiedenis

Den Bosch was in 1618 in Spaanse handen en ten bate van de verdediging werd aan de zuidzijde van de stad Fort Isabella aangelegd, op de plaats van het gehucht Het Reut. De omtrekken van het oude fort, dat als een vijfhoekige schans gebouwd is, zijn tot heden op luchtfoto’s en ook op de grond herkenbaar. Tijdens de Belgische Opstand was Fort Isabella een steunpunt van het Nederlandse leger. Daarna verloor het aan belang en zou tenslotte in 1914 worden opgeheven als verdedigingswerk. De gebouwen werden gesloopt en de wallen afgegraven, alleen het poortgebouw uit 1713, bekend als De Puist, werd gespaard.

Vanaf 1917 werd op de vrijgekomen grond een kazerne gebouwd en met de uitbreiding hiervan zouden in de loop der jaren steeds meer restanten van het oude fort verdwijnen. Vanaf 1917 werd de Isabellakazerne gebruikt door het 17e Regiment Infanterie en vanaf 1922 tot 1940 het Regiment Wielrijders. Deze laatsten vochten in mei 1940 in de Alblasserwaard en op het Eiland van Dordrecht. De Wielrijders waren bekend vanwege hun muziekkorps. In 1932 werd ter gelegenheid van hun 10-jarige aanwezigheid op de kazerne een muziektent gebouwd.

Tijdens de jaren van de Tweede Wereldoorlog werd de kazerne gebruikt door de SS en de (Nederlandse) Landweer. Na de bevrijding van Zuid-Nederland in oktober 1944, werd er tot in 1945 de Schotse Highlanddivisie gelegerd. Na de oorlog werden er Stoottroepen opgeleid voor de inzet in Nederlands-Indië en in 1946 werd er het 2e Regiment Lichte Luchtdoelartillerie gevestigd. Van 1953 tot 1966 gebruikte de Kader School Infanterie (KSI) de kazerne om hier iedere twee maanden 400 nieuwe aspirant-sergeants op te leiden. Toen de KSI naar Ermelo vertrok kwam er het 1e Depot Infanterie, later Opleidingscentrum Infanterie (OCI) geheten. Na hun vertrek in 1970 werd de Isabellakazerne door het Opleidingscentrum Algemeen (OCA) gebruikt. Het OCA verzorgde onder meer opleidingen voor verkenningen, zware mortieren en wapentechnische opleidingen voor onderofficieren.
Vanaf 1967 tot 1975 werden er ook de opleidingen voor uitzending naar Suriname gegeven in de zogenaamde Surinamecompagnie. Deze viel onder het Regiment van Heutsz dat er eveneens vanaf 1967 tot 1992 de tot hen behorende Infanterie Beveiligings Compagnieën opleidde. Soms kregen er zo’n 600 tot 700 soldaten en dienstplichtig onderofficieren tegelijkertijd een algemene militaire opleiding. In 1993 werd de kazerne afgestoten en in gebruik genomen als asiel zoekers centrum (AZC).

De eerste stroom asielzoekers betrof vluchtelingen uit Joegoslavië. De opvang van asielzoekers ging jaren door tot er in mei 2004 een campus werd gevestigd die de zogenaamde AMA’s, alleenstaande minderjarige asielzoekers, moest voorbereiden op de terugkeer naar eigen land. Dit liep dramatisch af met bijhorende grote belangstelling van de pers. Jongeren uit zo’n 40 landen werden onder streng regime klaargestoomd. Die hadden veelal geen zin om terug te gaan en een flink aantal verdween dan ook. Op de campus heersten flinke spanningen tussen de verschillende etnische groepen die leiden tot vechtpartijen en een steekpartij. Het begeleidend kader zat na enige tijd grotendeels ziek thuis. Al in augustus dat jaar werd de campus beëindigd. Na enige tijd leegstand kwamen er weer gewone asielzoekers en was het de bedoeling om er een uitzetcentrum voor uitgeprocedeerde asielzoekers te vestigen. Sinds 2007 was dat plan van de baan en werd de Isabellakazerne tot 2012 weer een gewoon AZC.

De naamgever

Isabella Clara Eugenie van Aragon, ook bekend als Isabella van Spanje, werd geboren in 1566 in Segovia (Spanje) en was de dochter van de Spaanse koning Filips II. Zij trouwde met Albrecht van Oostenrijk en kreeg vlak voor de dood van haar vader in 1598 de Zuidelijke Nederlanden als bruidsschat. Onder de Zuidelijke Nederlanden, die van uit Brussel bestuurd werden, vielen grofweg het huidige België en Luxemburg plus het huidige Noord-Brabant en delen van Limburg. Zij was samen met haar man geliefd in het door hun beiden bestuurde gebied, ondanks dat er geen godsdienstvrijheid was toegestaan.
In 1609 kon zij een verdrag sluiten met de opstandelingen in de Noordelijke Nederlanden, de Republiek, dat leidde tot het Twaalfjarig Bestand. De periode van het bestand was er een van economische en culturele bloei in de Zuidelijke Nederlanden. Na afloop hiervan in 1621 en de dood van haar man in datzelfde jaar, wilde zij terug naar Spanje en in een klooster treden. Dit werd haar niet toegestaan en zij bleef landvoogdes tot haar dood in Brussel in 1633.

Overig

De Isabellakazerne is binnen de vijfhoekige omtrekken van het voormalige fort opgebouwd volgens het paviljoensysteem. De bouwstijl van het oudste gedeelte kan als overgangsarchitectuur beschreven worden. De naamgeving van de kazerne, hoewel historisch verklaarbaar, is bijzonder. Feitelijk is de kazerne genoemd naar een vrouw die uit hoofde van haar functie oorlog voerde met ons land, streefde naar opheffing ervan en de terugkeer onder het gezag van de Spaanse troon.